Z dziejów Łęk

Łęki położone są 10 km na południe od Oświęcimia, na prawym brzegu Soły. Administracyjnie należą do gminy Kęty w woj. Małopolskim. Przez wieś przebiegają dwie drogi krajowe: nr 948 Oświęcim-Kęty i 

nr 949 Brzeszcz-Przeciszów. Powierzchnia Łęk wynosi 3,8 km², a liczba ludności wynosi 1352 mieszkańców (dane z dnia 01.01.2011).

Początki istnienia Łęk nie są znane. Wieś była lokowana na prawie niemieckim w końcu XIII w. Pierwsza wzmianka o Łękach zachowana w źródłach pochodzi z 1404 r. Na jednym z dokumentów księcia oświęcimskiego Jana III występuje Jaszkone de Lanky, czyli Jaśki z Łęk. W następnym, 1405 r. dowiadujemy się o istnieniu w Łękach folwarku książęcego. Folwark ten obrabiali chłopi łęccy, a dziesięciny z niego pobierał klasztor Dominikanów w Oświęcimiu.

Początkowo Łęki był wsią książęcą Piastów oświęcimskich, a od 1457 r., kiedy to wraz z całym Księstwem Oświęcimskim zostały sprzedane przez księcia Jana IV królowi polskiemu, stały się na 300 z górą lat królewszczyzną i pozostawały pod zarządem kolejnych starostów oświęcimskich, a także zatorskich ( na krótki czas). Pierwotnie Łęki należały do parafii w Oświęcimiu, o czym zaświadcza ok. 1480 r. Jan Długosz w „Liber beneficjorum”. Przynależność do parafii w Bielanach ma miejsce dopiero od połowy XVI w.

Na przełomie XV/XVI w. wieś była kilkakrotnie zastawiana różnym osobom w zamian za królewskie długi. W 1490 r. Łęki i Bielany otrzymał Piotr Myszkowski, a dochody roczne obu z tych wsi wyceniono na 800 florenów węgierskich. Po Myszkowskim Łęki trzymali kolejno: Piotr z Kurozwęk, Jan Trnka z Raciborzan, Spytek z Jarosławia, Jan Jordan z Zakliczyna i Paweł Czarny z Witowic. Z rąk tego ostatniego wieś została ostatecznie wykupiona w 1504 r. i odtąd nie była przedmiotem zastawu ani własnością prywatną.

W 1508 r. we wsi było 15 kmieci, w 1557 r. już 19 kmieci i 2 zagrodników. Chłopi ci obciążeni byli różnymi powinnościami pańszczyźnianymi. Pracowali na folwarku w Łękach wg rozkazu, składali po 2 kury i po 2 lub 10 jaj, dostarczali na zamek w Oświęcimiu drewno, przewozili wozami różne towary, naprawiali i pilnowali stawów. Składali podatek pieniężny od ilości posiadanych krów (rogowe), świń (wieprzowe). Płacili w zamian za obowiązek stróżowania na zamku, składali jeszcze kilka innych drobniejszych danin, wreszcie obciążeni byli czynszem ze swoich ról. Na folwarku siano dużo owsa i żyta oraz mniejsze ilości pszenicy, grochu, prosa, tatarki i konopi. W 1549 r. na folwarku było 7 krów, 16 wołów, 1 byk, 9 cieląt, 17 świń i znaczne ilości drobiu. Dużo krów hodowali chłopi. W 1537 r. były we wsi 103 krowy. Jeden z kmieci miał ich aż 9, inny zaś hodował 36 owiec.

Z 1508 r. pochodzą najstarsze zachowane do dzisiaj nazwiska mieszkańców Łęk: Matlak i Januszyk.

W 1523 r. powstała w Łękach pierwsza karczma. Około 1557 r. jej właścicielem został bogaty chłop Wojciech Malisza.

Przed 1534 r. zbudowano w Łękach pierwszy młyn, chociaż młynarz łęcki występuje już w 1525 r. Młyn umieszczony był na przykopie Soły, miał dwa koła mączne i jedno stępne.

Z lat 1529-1564 pochodzą niejasne wzmianki o mającym rzekomo istnieć w Łękach kościele.

W 1582 r. król Stefan Batory nadał liczne przywilej Janowi Sitkowi z Łęk za męstwo wykazane przez tegoż w bitwie pod Pskowem.

W 1610 r. występuje pierwszy znany z nazwiska wójt łęcki Piotr Ziobro.

W 1620 r. starosta oświęcimski Piotr Komorowski utworzył w Łękach nowy folwark w miejsce zlikwidowanego w poł. XVI w. starego folwarku. Nowy folwark powstał na czterech rolach „po kmieciach skupionych”. Ciężary pańszczyźniane w ciągu XVI i XVII w. systematycznie rosły. W XVII w. powszechna była w Łękach pańszczyzna 4-dniowa, która utrzymała się do uwłaszczenia chłopów. Chłopi łęccy płacili wysokie czynsze. Młynarz płacił rocznie 60 zł, co stanowiło równowartość 12 świń. Chłopi byli zobowiązani wspólnie z Bielanami i Brzeszczami naprawiać w ramach szarwarków groble i  jazy wzdłuż Soły.

W 1689 r. w Łękach było 28 domów. W 1729 r. istniał w Łękach browar, którego dzierżawcą był Żyd Lewek Hersla.

Po I rozbiorze Polski w 1772 r. Łęki znalazły się w granicach zaboru austriackiego. Wieś podzielona została na dwie części: dominalną (dwór) i rustykalną (wieś). Ówczesny posesor Łęk Piotr Małachowski otrzymał majątek ziemski w Łękach na własność.

Z drugiej poł. XVIII w. pochodzi najstarsza pieczęć Łęk. Pieczęć ta przedstawia kosiarza koszącego łąkę i zawiera napis : WIES ŁĘKI N 144.

Po śmierci Piotra Małachowskiegi w 1799 r. właścicielem majątku ziemskiego w Łękach byli kolejno: Joachim Potocki, Wincenty Bobrowski, Karol Larisch, Adela Borkowska, Antoni Wrotnowski, Lucjan Wrotnowski, Hipolit Rudziński, Oskar Rudziński oraz Andrzej, Marian, Edward Rudzińscy.

Lata 1846-1849 stanowią najtragiczniejszy okres w dziejach Łęk. Na skutek epidemii cholery i głodu zmarło wtedy prawie 300 osób, tj. 40% mieszkańców wsi. Zmarłych grzebano na cmentarzu cholerycznym, gdzie dziś stoi kapliczka Bożej Męki ( przed mostem na ulicy Świerkowej).

W październiku 1889 r. przebywał w Łękach Henryk Sienkiewicz. Przyjechał, aby omówić warunki druku powieści „Bez dogmatu”.

W 1912 r. były w Łękach dwie wytwórnie dachówek, siedem kuźni, gorzelnia, dwa młyny wodne i papiernia Schmeltza.

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. większość mężczyzn została wcielona do armii austriackiej. Dziewięciu z nich zginęło. Trzech łęczan – emigrantów do USA było żołnierzami armii Hallera. W 1915r. kwaterowali w Łękach żołnierze Legionów Piłsudskiego. Były tu warsztaty krawieckie i składy materiałów na mundury dla Legionistów.

W okresie międzywojennym działało w Łękach Towarzystwo Szkoły Ludowej prowadzące bibliotekę, aktywne było Koło Gospodyń Wiejskich, istniała orkiestra dęta oraz Koło Związku Legionistów zrzeszające czterech członków. W 1936 r. odbyły się dwa wiece zorganizowane przez PSL-Piast.

II Wojna Światowa stanowiła tragiczną kartę w dziejach wsi. Z rąk hitlerowców zginęło 17 łęczan, w tym czterech w KL Auschwitz. Wielu łęczan było żołnierzami działających na tutejszym terenie Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej.

W bitwie pod Monte Cassino walczyli: Władysław Patek, Antoni Wójcik i Władysław Żmudka. Lotnikiem- radiooperatorem w Dywizjonie Bombowym 304 w Anglii był starszy sierżant Franciszek Matlak. Był odznaczony przez generała Sikorskiego Krzyżem Walecznych. Zginął w samolocie zestrzelonym podczas lotu bojowego nad Zatoką Biskajską 11.04.1944r. Ignacy Jura z Łęk, ppor. 8 pułku ułanów został zamordowany jako jeniec Starobielska w 1940 r.

27.10. 1944 r. zginął w Łękach-Zasolu Konstanty Jagiełło, czołowy bojownik przyobozowego ruchu oporu. Miejsce jego śmierci upamiętniono obeliskiem.

Na podstawie „Z dziejów OSP w Łękach” autorstwa Kazimierza Dziubka