Podłaźniczka, Diduch i szczodroki

Kilka wieków temu, zanim Boże Narodzenie stało się świętem komercji i kiczu, ludzie z nadzieją i optymizmem spoglądali w niebo. Widzieli na nim prawdziwego zwycięzcę – Słońce, które począwszy od 22 grudnia znów zdobywało władzę nad ciemnością. Rozpoczynały się Święta Godowe (słowiańskie Boże Narodzenie), trwające do dzisiejszego święta Trzech Króli.

Podczas trwania Godów zaprzestawano wszelkiej pracy fizycznej i spędzano czas na wzajemnych odwiedzinach, przyjmowaniu gości, obdarowywaniu się prezentami i śpiewaniu tradycyjnych, starych pieśni. W każdym domostwie ustawiano Dyducha, czyli skoszony podczas żniw snop pszenicy, owsa lub żyta, reprezentujący duchy przodków. W celu zapewnienia obfitości przyszłorocznych zbiorów ustawiany był kłosem do góry. Belki sufitu zdobiła podłaźniczka, czyli słowiańska choinka, którą robiono z czubka jodły zawieszanej wierzchołkiem w dół. Dekorowano ją jabłkami, orzechami, łańcuchami z główek lnu i opłatkami wycinanymi w rozmaite wzory. Choinka, którą znamy pojawiła się w Polsce dopiero w XIX wieku i jest zwyczajem zaczerpniętym z protestanckich Niemiec.

            W czasie Godów każde domostwo nawiedzane było przez grupy kolędnicze. Podłaźnicy odwiedzali gospodarstwa do końca roku i składali gospodarzom wierszowane życzenia pomyślności i dostatku. Wspólnie śpiewano kolędy i częstowano się nawzajem świątecznymi przysmakami. Do chałup zaglądali też szopkarze, czyli chłopcy z własnoręcznie zrobioną szopką lub kolorową gwiazdą, których wesoły śpiew roznosił się po okolicy. Kolędnicy wystawali pod oknami chaty i czekali na uprzejme zaproszenie gospodarzy. Podobnie jak, nieco bardziej widowiskowe grupy herodów, których przedstawienia miały charakter religijny. Długość przedstawienia i liczba postaci była różna, ale zawsze występował król Herod, żołnierze, Żyd, śmierć i diabeł. Piękne rekwizyty i specjalnie dobrane stroje, sprawiały, że każdy gospodarz chętnie witał w swym progu wiejskich aktorów. Równie chętnie wpuszczano do domostw grupy z maszkarami – turoniem lub niedźwiedziem. Ta grupa kolędników skłonna była do figli i dowcipów. Turoń straszył kobiety i dzieci kłapiąc paszczą i dzwoniąc dzwoneczkiem. Kolędowaniu towarzyszyły tańce i psoty. W Nowy Rok do domów pukali szczodroki - młodzieńcy, którzy nie stronili od napitku, robiący wiele hałasu i wprowadzając atmosferę zabawy.

            Święto Godów było wyjątkowym okresem w roku. Ludzie czekali na nie z utęsknieniem i godnie celebrowali początek nowego życia. Nie było telewizji, błyszczących prezentów, kolejek w sklepach, czerwonego Mikołaja, zbędnych wydatków. Byli bliscy i przyjaciele. I to wystarczyło, by poczuć świąteczną atmosferę. Oby każdy z nas umiał poczuć tą radość w sobie.

Wesołych Godów, Wesołego Bożego Narodzenia.