O Edwardzie Rudzińskim słów kilka

Znakomita ziemiańska rodzina Rudzińskich herbu Prus III związana była z Łękami od 1901 r. Wtedy to dobra łęckie kupili od Lucjana Wrotnowskiego Hipolit i Gizela Rudzińscy i tu zamieszkali. Hipolit Rudziński (1858-1904) zmarł w Gesendorf koło Wiednia. Wdowa po nim, Gizela Rudzińska z domu Barańska (1873-1950) sprzedała w 1907 r. dobra łęckie kuzynowi Hipolita, Oskarowi Rudzińskiemu. Ten ostatni mieszkał już wtedy w Osieku, którą to posiadłość nabył w 1885 r. W ten sposób Rudzińscy stali się właścicielami dóbr położonych głownie w Osieku i Łękach, ale także w Bielanach i na Zasolu.

Znamienitą osobistością rodziny Rudzińskich był niewątpliwie Edward Rudziński, który urodził się 1 czerwca 1891 r. w Osieku. Był trzecim z kolei z czterech synów Oskara i Gabrieli z Wrotnowskich. Edward ukończył w 1909 r. gimnazjum klasyczne w Bielsku, by następnie studiować leśnictwo w Wyższej Szkole Rolniczej w Wiedniu, uzyskując w 1914 r. tytuł inżyniera. Specjalizował się ponadto w rybactwie i hodowli ryb.  W 1919r. po śmierci ojca przejął wspólnie z braćmi Andrzejem i Marianem zarząd nad dobrami osieckimi. Edward podążając śladami ojca zainteresował się gospodarką stawową, zarówno od strony teoretycznej jak i praktycznej. Jego hodowla szczepu karpi osieckich uznawana była w okresie międzywojennym za najlepszą w Polsce. Tu zaopatrywały się prawie wszystkie gospodarstwa stawowe w tarlaki dla odświeżenia krwi. Ukoronowaniem osiągnięć Rudzińskiego był złoty medal dla karpi osieckich na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 r. Cechą charakterystyczną prac Rudzińskiego było podejście praktyka, który szukał dla wyjaśnienia zaobserwowanych zjawisk naukowego wytłumaczenia. Największe znaczenie miały pionierskie nie tylko na skalę europejską, ale i światową, badania nad dziedziczeniem pokrywy łuskowej karpi. Rudziński odkrył działanie praw Mendla w hodowli karpi i jako pierwszy wykazał doświadczalnie, z pokrywa łuskowa u krapi dziedziczona jest według tych praw. Z innych osiągnięć Rudzińskiego w dziedzinie ichtiologii wymienić należy prace dotyczące selekcji karpia, zależności występowania łusek na ciele karpi oraz tempo ich wzrostu. Wyniki swoich prac badawczych Edward publikował w wielu fachowych pismach zarówno polskich, jak i zagranicznych.

                Edward Rudziński był bardzo aktywny zawodowo. Przed wojną był członkiem Związku Organizacji Rybackich w Warszawie, prezesem Sekcji Rybackiej Związku Ziemian w Krakowie. W 1936 r. opracował dla Ministerstwa Skarbu projekt klasyfikacji gruntów pod wodami dla ustawy o podatku gruntowym. W 1945 r. zarządzał gospodarstwami stawowymi o powierzchni 4000 ha w Miliczu. W 1947 r. utworzył w Związku Organizacji Rybackich Komisję Selekcji Karpia i był jej przewodniczącym do 1949 r. Od 1949 r. był biegłym sądowym w zakresie rybactwa śródlądowego przy Sądzie Apelacyjnym w Krakowie. Od 1957 r, pracował w Zakładzie Biologii Wód Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Będąc już na emeryturze pracował jeszcze jako konsultant naukowy w Rybackiej Stacji Doświadczalnej Krakowskiej Akademii Rolniczej w Mydlnikach.

                Edward początkowo mieszkał w Osieku. Po założeniu rodziny, w 1921 r. zamieszkał w Łękach i pozostał tu aż do wybuchu wojny. Brał aktywny udział w życiu wsi. Do 1935 r. był członkiem Rady Gminnej, a w latach 1935-1939 członkiem Rady Gromadzkiej w Łękach. Często zabierał głos na zebraniach, a jego wystąpienia zawsze spotykały się z aprobatą pozostałych radnych. W 1936 r.  był inicjatorem urządzenia domu gminnego dla potrzeb różnych instytucji wiejskich, co zostało zrealizowane. Szczególnie angażował się w sprawy szkolnictwa. Był długoletnim członkiem Rady Szkolnej Miejscowej w Łękach. W 1938 r. wysunął projekt wybudowania we wsi nowej szkoły. Według niego Łęki pod względem szkolnictwa stoją bardzo źle, m.in. z powodu braku odpowiedniego budynku szkolnego. Prace przygotowawcze zostały rozpoczęte, jednakże wybuch wojny przekreślił tą wspaniałą ideę. Rudziński był także przyjacielem Straży Pożarnej, choć nie był jej członkiem. Brał udział w uroczystościach strażackich, przekazywał wiele cennych nagród na loterie organizowane przez straż. W latach 1934-1939 był prezesem Kęckiej Spółki Wodnej. Zarząd spółki tworzyli wtedy: Jan Czecz, Andrzej Dusik, Adam Fryda, Edward Rudziński, Antoni Seweryn i Benedykt Tyszkiewicz. Spółka ta nadzorowała gospodarkę wodną rzeki Macochy i jej do- i odpływy.

                Gospodarstwo Rudzińskich było wielokomórkowe. Prowadzono hodowlę ryb, produkowano karpia konsumpcyjnego i narybek karpia. Na dużą skalę hodowano było mleczne klasy fryzyjskiej. W skład dóbr wchodziły dwie gorzelnie, młyn, cegielnia, tartak, browar oraz wytwórnia wódek i likierów. W Łękach była gorzelnia, obory, prowadzono polowe. Gospodarstwo Rudzińskich było znaczącym pracodawcą  dla mieszkańców Łęk. Dla przykładu w 1922 r. były tu zatrudnione na stałe 33 osoby, a kilkadziesiąt osób pracowało w okresie wiosenno-letnim.

                Dom Rudzińskich gościł w swoich progach wiele znakomitych osób. W 1929 r. dobra Rudzińskich odwiedził prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki.

Po wybuchu wojny Rudziński zgłosił się na ochotnika do Komendy Szwadronu Zapasowego 8 pułku ułanów w Krakowie i od 3 września brał udział w walkach.  Majątek Łęki-Bielany-Osiek został przejęty przez władze niemieckie, a Rudzińscy zostali wysiedlenie do Generalnego Gubernatorstwa. Zamieszkali w Krakowie. Od wiosny 1941 r. aż do końca wojny Rudziński pracował w Związku Organizacji Rybackich , jako kierownik sekcji hodowli karpia i melioracji stawów. Organizował pomoc techniczna i finansową dl zniszczonych przez wojnę gospodarstw stawowych. Przez całą wojnę Rudziński działał  aktywnie w ruchu oporu, działał w Armii Krajowej. Po utworzeniu obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu Rudziński wspierał Grupę Przyobozową  Batalionów Chłopskich Wojciech Jekiełka i udzielał jej pomocy finansowej.

                Po wojnie majątek Rudzińskiego przejęła Polska Akademia Umiejętności w Krakowie, a następnie utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. Z obszaru dworskiego wydzielono kilka działek, na których wzniesiono budynki przedszkola i remizy Ochotniczej Straży Pożarnej. Obecnie zabudowania podworskie popadły w ruinę, gorzelnia jest nieczynna. Po pięknym niegdyś parku i ogrodzie nie ma śladu.

                Edward Rudziński zmarł w Warszawie w 1980 r. Ostatnie trzy lata swojego życia spędził właśnie w tym miejscu. Pochowano go jednak w Krakowie, na cmentarzu Rakowickim, obok małżonki Ewy z Dulębów. 

Autorem artykułu jest Kazimierz Dziubek .